Πώς ενθαρρύνουμε τα παιδιά να αναπτύξουν την φωνολογική μνήμη και επίγνωση
Τι είναι φωνολογική επίγνωση και ποια η σημασία της για την ανάγνωση και την γραφή
Φωνολογική επίγνωση ή φωνολογική ενημερότητα ονομάζουμε την έμφυτη ικανότητα του παιδιού να κατακτά τους κανόνες φωνολογίας της μητρικής του γλώσσας όσον αφορά στον προφορικό λόγο.
Με άλλα λόγια, το παιδί καθώς μαθαίνει να μιλάει και πριν πάει σχολείο, αντιλαμβάνεται ποιοι φθόγγοι ανήκουν στην ελληνική γλώσσα και ποιοι όχι, πως γίνεται η ανάλυση των λέξεων σε συλλαβές και ποιες καταλήξεις ομοιοκαταληκτούν. Η πλήρης φωνολογική επίγνωση πρέπει να υπάρχει πριν το παιδί πάει στο δημοτικό σχολείο γιατί είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την εκμάθηση της ανάγνωσης και της γραφής. Δηλαδή ένα εξάχρονο παιδί θα πρέπει να μπορεί να αναγωρίσει και να παράγει όλα τα φωνήματα και τις συλλαβές της ελληνικής γλώσσας.
‘Ετσι το παιδί με καλή φωνολογική επίγνωση, το οποίο διδάσκεται γραφή και ανάγνωση στην πρώτη δημοτικού, μπορεί να αντιστοιχίσει εύκολα τα φωνήματα της λέξης (τους ήχους) με τα γραφήματα της (τα γράμματα). Για παράδειγμα, όταν θέλει να γράψει τη λέξη «τραπέζι» ξέρει ήδη ότι αποτελείται από επτά προφορικούς ήχους /t-r-a-p-e-z-i/ τους οποίους θα πρέπει να τους αποδώσει στο τετράδιό του με τα αντίστοιχα γράμματα «τραπέζι». Επίσης ξέρει ότι η λέξη αυτή έχει τρεις συλλαβές τρα-πέ-ζι. Αν του ζητηθεί μπορεί να σκεφτεί και άλλες λέξεις που αρχίζουν από τρα- π.χ. τρα-μπά-λα, τρά-που-λα. Επιπλέον, μπορεί να αντιληφθεί ότι αυτή η λέξη ομοιοκαταληκτεί με άλλες λέξεις όπως «π-αίζει», και μπορεί να φτιάξει δικά του μικρά ποιηματάκια.
Η εκμάθηση λοιπόν του γραπτού λόγου βασίζεται στην ανάπτυξη του προφορικού. Εξαρτάται από την ικανότητα φωνολογικής επίγνωσης η οποία με τη σειρά της προϋποθέτει καλή φωνολογική μνήμη, καθαρή ομιλία και πλούσιο λεξιλόγιο. Το παιδί που στην πρώτη τάξη δημοτικού παρουσιάζει καθυστέρηση ή προβλήματα ομιλίας βρίσκεται σε πολύ μειονεκτική θέση σε σχέση με τα άλλα παιδιά και οι πιθανότητες σχολικής αποτυχίας είναι μεγάλες.
Οι γονείς και οι παιδαγωγοί μπορούν να ενισχύσουν την ικανότητα φωνολογικής επίγνωσης και φωνολογικής μνήμης του παιδιού προσχολικής ηλικίας με καθημερινές ευχάριστες ασκήσεις που μοιάζουν με παιχνίδι.
Παίζω με το παιδί και το ενθαρρύνω να:
Απομνημονεύει αγαπημένα τραγούδια τα οποία είναι απλά και περιέχουν επαναλήψεις φράσεων.
Να επαναλάμβάνει αστείες φράσεις που λέω.
Να επαναλάμβάνει και να επιμηκύνει μια πρόταση.
Να συμπληρώνει τις λέξεις που ομοιοκαταληκτούν στα τραγούδια και στα ποιήματα.
Να φτάχνει κολάζ ή να ζωγραφίζει εικόνες λέξεων που ομοιοκαταληκτούν π.χ. λεμόνι- πεπόνι- μπαλκόνι- μπαλόνι
Να κοιτάζει τριγύρω και να βρίσκει αντικείμενα που το όνομα τους έχει δύο, ή τρεις ή τέσσερις συλλαβές.
Να σκέφτεται λέξεις που αρχίζουν από μια συγκεκριμένη συλλαβή πχ. Λέξεις από πα -
Να σκέφτεται ζώα, φρούτα, χρώματα και να χτυπάει παλαμάκια τον αριθμό των συλλαβών.
Κασταμούλα Μαίρη, λογοθεραπεύτρια, MSc
Πηγή: rodosforkids.gr